Δέκα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη στιγμή που η παγκόσμια κοινή γνώμη παρακολούθησε σοκαρισμένη τη σύλληψη υψηλόβαθμων αξιωματούχων της FIFA στο ξενοδοχείο Baur au Lac της Ζυρίχης. Ήταν η αρχή μιας ιστορικής δίωξης για διαφθορά, με δεκάδες κατηγορούμενους από περισσότερες από 20 χώρες. Μια δίωξη, που έγινε μέχρι και ντοκιμαντέρ στο Netflix, αποκαλύπτοντας με εικόνα την εκτεταμένη διαφθορά στους «αδιάφθορους».
Οι προσδοκίες για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση του παγκόσμιου ποδοσφαίρου ήταν, τότε, υψηλές. Ωστόσο, μια δεκαετία αργότερα, αναλυτές, ακαδημαϊκοί και ειδικοί κάνουν λόγο για αποτυχία των μεταρρυθμίσεων και για ένα σύστημα που παραμένει εγκλωβισμένο σε δομικές αδυναμίες.
Σε κοινή δήλωση που δημοσιεύτηκε στις 27 Μαΐου 2025, δεκάδες προσωπικότητες της ακαδημαϊκής κοινότητας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του αθλητισμού, καταγράφουν με μεθοδικότητα τις ανεπάρκειες των μεταρρυθμίσεων της FIFA από το 2016 και υποστηρίζουν ότι η Παγκόσμια Ομοσπονδία είναι σήμερα ίσως σε χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι πριν από το σκάνδαλο, όσον αφορά τη διακυβέρνησή της.
Η κριτική εστιάζει πρωτίστως στο γεγονός ότι οι αλλαγές που προώθησε η FIFA υπό τον πρόεδρό της Τζάνι Ινφαντίνο δεν αφορούσαν τις θεμελιώδεις ανισορροπίες εξουσίας μεταξύ της εκτελεστικής διοίκησης και των εθνικών ομοσπονδιών. Το μοντέλο αναδιανομής εσόδων της FIFA, αν και παρουσιάζεται ως εργαλείο ανάπτυξης του ποδοσφαίρου, μοιάζει ότι χρησιμοποιείται για τη διατήρηση της «υποταγής» των ομοσπονδιών προς την ηγεσία, με ελάχιστα διαφανή αντίκτυπο στην ουσιαστική ανάπτυξη του αθλήματος.
Η εσωτερική ανεξαρτησία έχει, επίσης, πληγεί. Μηχανισμοί εποπτείας είτε ατόνησαν είτε καταργήθηκαν, ενώ το 2024 ανεστάλησαν βασικές μεταρρυθμίσεις που είχαν θεσπιστεί το 2016. Η συγκέντρωση εξουσίας στο Γραφείο του Συμβουλίου της FIFA, το οποίο απαρτίζεται αποκλειστικά από τον πρόεδρο και τους επικεφαλής των ηπειρωτικών συνομοσπονδιών, προβληματίζει όσον αφορά στη διαφάνεια και τη λογοδοσία.
Οι επιπτώσεις της δυσλειτουργίας δεν περιορίζονται στη διοίκηση. Η οργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου Συλλόγων με 32 ομάδες, με έπαθλο 1 δισ. δολάρια, επιτείνει την ήδη οριακή επιβάρυνση του αγωνιστικού ημερολογίου και ενισχύει τις οικονομικές ανισορροπίες μεταξύ των συλλόγων. Παράλληλα, οι δεσμεύσεις για προώθηση της ισότητας στο ποδόσφαιρο γυναικών παραμένουν δεσμεύσεις, ενώ οι μηχανισμοί για την αντιμετώπιση κακοποιητικών περιστατικών είναι ακόμη ανεπαρκείς.
Ανησυχητικές είναι και οι αναφορές σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά την προετοιμασία των Παγκόσμιων Κυπέλλων. Σύμφωνα με την κοινή δήλωση, οι τελευταίες τέσσερις διοργανώσεις προκάλεσαν δεκάδες χιλιάδες εξώσεις, περιστατικά αστυνομικής βίας και καταναγκαστική εργασία. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο Κατάρ (2022), όπου, όπως σημειώνεται, καταγράφηκαν εκατοντάδες θάνατοι εργατών, παρά τις δεσμεύσεις για σεβασμό των εργασιακών δικαιωμάτων.
Η διαδικασία ανάθεσης του Μουντιάλ 2034 στη Σαουδική Αραβία εγείρει πρόσθετες αμφιβολίες. Η απουσία ανοικτού διαγωνισμού και η ταχύτατη έγκριση της υποψηφιότητας χωρίς ψηφοφορία δημιουργούν εντυπώσεις πολιτικής σκοπιμότητας. Παράλληλα, η πολυτελής χορηγική συμφωνία της FIFA με την Aramco, κρατικό πετρελαϊκό κολοσσό της Σαουδικής Αραβίας, θέτει ηθικά και περιβαλλοντικά ερωτήματα.
Επιπλέον, όπως αναφέρει η δήλωση, η FIFA δεν έχει λάβει μέτρα για παραβιάσεις των ίδιων της των κανονισμών, όπως στη περίπτωση του Ισραήλ, του οποίου η Ομοσπονδία επιτρέπει τη διεξαγωγή αγώνων σε παράνομους εποικισμούς, κατά παράβαση των κανονισμών της.
Παρά τις εύηχες δηλώσεις του προέδρου Ινφαντίνο ότι «το ποδόσφαιρο ενώνει τον κόσμο», η διοργάνωση του αθλήματος φαίνεται να εξυπηρετεί ολοένα και περισσότερο πολιτικά και εμπορικά συμφέροντα, σύμφωνα με τους υπογράφοντες της δήλωσης. Οι στενές σχέσεις της FIFA με ηγέτες κρατών αποτυπώνουν μια οργανωτική κατεύθυνση που απέχει από το πνεύμα ενότητας και κοινωνικής προσφοράς που οφείλει να πρεσβεύει το παγκόσμιο ποδόσφαιρο.
Η FIFA σήμερα κατέχει αποθεματικό σχεδόν 4 δισ. δολαρίων και απολαμβάνει προνομιακή φορολογική μεταχείριση στην Ελβετία. Η ανάγκη για εξωτερική πίεση και θεσμικό έλεγχο αναδεικνύεται πλέον ως αναγκαία προϋπόθεση για ουσιαστική μεταρρύθμιση.
Οι φορείς που συνεργάστηκαν για την επιστολή καλούν τις πολιτικές αρχές της Ελβετίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ασκήσουν επιρροή για την εξυγίανση της FIFA. Το ποδόσφαιρο, όπως τονίζουν, έχει τη δύναμη να φέρει κοινωνικές αλλαγές, αρκεί να διοικείται με διαφάνεια, λογοδοσία και αίσθημα ευθύνης. Πρόκειται για μια ακόμα κριτική στο κέντρο αποφάσεων του παγκόσμιου ποδοσφαίρου, το οποίο δείχνει να έχει πάρει έναν δρόμο χωρίς επιστροφή, μακριά από τις αξίες και τη συμμετοχή που αξίζει στο ομορφότερο παιχνίδι του κόσμου…
